دستهبندیها
هواپیماها
موشکها
مدل هواپیما
نوع موشک
سامانه پدافندی
۱. دوره رضاشاه (۱۳۰۳–۱۳۲۰ خورشیدی / ۱۹۲۴–۱۹۴۱ میلادی) در خرداد ۱۳۰۳ شمسی، دستور تأسیس رسمی نیرو هوایی ایران صادر شد و اولین رئیس آن، احمد نخجوان بود. اولین هواپیمای ارتش (یک برژت فرانسهای) در اسفند ۱۳۰۴ توسط نخجوان پرواز کرد ایندیپندنت فارسی karkhanedar.com . تا پایان دوره رضاشاه، نیرو هوایی با خرید هواپیماهایی از فرانسه، شوروی و آلمان رشد کرد. در سال ۱۳۱۱، مدرسه خلبانی تأسیس و تا ۳۰۰ خلبان تا پایان دوره رضاشاه تربیت شد ایندیپندنت فارسی karkhanedar.com . پیشرفتهای فنی نیز صورت گرفت: از جمله ساخت تحتلیسانس هواپیماهایی مانند Hawker Audax در کارخانه شاهباز در تهران از سال ۱۳۱۵ Dr. Kaveh Farrokh . ۲. دوره پهلوی دوم / دوران پهلویها (۱۳۲۰–۱۳۵۷ خورشیدی / ۱۹۴۱–۱۹۷۹ میلادی) پس از جنگ جهانی دوم، بازسازی و توسعه انجام شد و پیوندها با کشورهای غربی برقرار شد Academic Dictionaries and Encyclopedias . در دهههای ۱۳۴۰–۱۳۵۰ شمسی، با خرید هواپیماهای پیشرفتهای چون F-14 Tomcat (ایران اولین مشتری غیرآمریکایی)، F-4 Phantom، F-5 Freedom Fighter و هلیکوپترهایی مانند Bell AH-1 Cobra و Bell 214، نیرو هوایی ایران در منطقه پیشتاز شد Pahlavi Centenary New Staff School War History Online . تا حدود پیش از انقلاب ۱۳۵۷، نیروی هوایی حدود ۴۴۰ فروند جنگنده و ۱۵۰ فروند هلیکوپتر و تعداد نیروی انسانی نزدیک به ۱۰۰٬۰۰۰ نفر داشت که آن را به یکی از بزرگترین نیروهای هوایی خاورمیانه تبدیل کرده بود Pahlavi Centenary War History Online . تیم نمایش هوایی طلوع زرین (Golden Crown) بین سالهای ۱۹۵۸ تا ۱۹۷۹ نقش برجستهای در ارتقای مهارت خلبانان داشت Wikipedia . ۳. پس از انقلاب اسلامی (از ۱۹۷۹ تا دهه ۱۹۸۰ میلادی) بعد از انقلاب ۱۹۷۹، نام نیروی هوایی به «نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران» (IRIAF) تغییر کرد و بسیاری از هواپیماها به دلیل تحریمها و قطع پشتیبانی غربی با مشکل تأمین قطعات مواجه شدند Academic Dictionaries and Encyclopedias . با این حال، در جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰–۱۹۸۸)، نیروی هوایی فعّال ماند. یکی از بزرگترین عملیاتها، عملیات کمان ۹۹ (Kaman 99) بود؛ در اولین روز جنگ، با شرکت بیش از ۲۰۰ هواپیما، حملات مؤثری به پایگاههای هوایی عراق انجام شد Wikipedia . در آوریل ۱۹۸۱ نیز عملیات اچ-۳ صورت گرفت؛ حملهای غافلگیرکننده به پایگاه هوایی H-3 عراق که منجر به نابودی حداقل ۴۸ فروند هواپیما شد، بدون اینکه ایرانیها تلفات داشته باشند Wikipedia . ۴. دهههای پس از انقلاب تا امروز به دلیل تحریمهای طولانی، نیاز به تجهیزات داخلی احساس شد. پروژههایی مانند: هسا کوثر (HESA Kowsar)؛ یک جنگنده مشتقی از F-5 با سیستمهای الکترونیکی مدرن و تولید انبوه آغاز شد Wikipedia . هسا ساقه (HESA Saeqeh)؛ نمونهای دیگر از F-5، با پرواز آزمایشی از ۲۰۰۷ و تولید محدود (حدود ۱۲ فروند) Wikipedia . هسا یاسین (HESA Yasin)؛ یک جت آموزشی داخلی با پرواز موفق در دسامبر ۲۰۲۳ و ساخت خط تولید در مارس ۲۰۲۳ Wikipedia . علاوه بر آن، نیروی هوایی از پهپادهایی چون کرار مجهز به موشک هوابههوای مجید نیز استفاده کرده است Reddit . ۵. وضعیت فعلی (سال ۲۰۲۵ میلادی) طبق تصاویر ماهوارهای اخیر، ایران هنوز از جنگندههای قدیمی مانند F-5 (خریدهای دهه ۱۹۶۰–۷۰) استفاده میکند که در برخی پایگاهها مانند دزفول دیده شدهاند Business Insider . همچنین هواپیماهایی چون F-14، Mig-29 و Su-24 همچنان در ناوگان هستند، اما به دلیل تحریمها، قدیمی و ناکارآمد بهشمار میآیند Business Insider . نیروی هوایی کنونی حدود ۳۷٬۰۰۰ نفر دارد، و برای مقابله با محدودیتهای هوایی، ایران به ترکیب پهپادها و موشکهای زمینبهزمین نیز تکیه دارد Reuters .
آیروداک با هدف آگاهیرسانی و آموزش در حوزه هوافضا طراحی شده است.